Далучэнне дзяцей да жывога слова фальклору праз выкарыстанне лічбавых адукацыйных рэсурсаў

Сёння паўсюдна ўзрастае цікавасць да народнай творчасці. Яно і зразумела: у ёй трэба шукаць вытокі нашых характараў, узаемаадносін, гістарычныя карані. На працягу ўсёй гісторыі беларускі народ назапашваў і развіваў самабытную нацыянальную культуру.

Нацыянальная культура — сукупнасць традыцый, звычаяў, нормаў, каштоўнасцяў і правілаў паводзін, агульных для прадстаўнікоў адной нацыі.

Беларускі нацыянальны фальклор — адзін з самых багатых у славянскім свеце. Ён насычаны педагагічным вопытам і народнай мудрасцю.

Зараз наша грамадства адраджае забытыя традыцыі даўніны, выкарыстоўваючы народны вопыт, ствараючы новыя мадэлі выхаваўчых тэорый і практык. Любы фальклор дапамагае развіццю дзіцяці, т. я. у яго ўваходзяць загадкі, прыказкі і прымаўкі. Выхаванне ў дашкольнікаў успрымання твораў фальклору спрыяе авалодванню выхаванцамі вобразнасцю звязнага маўлення. Мова твораў фальклору — гэта і змест, і сродак выхавання і навучання дзіцяці роднай мове, яе выразнасці.

Ці лёгка дзецям авалодаць беларускай мовай?

У сучасных выхаванцаў нярэдка ўзнікаюць цяжкасці ў паўтарэнні, узнаўленні тэксту лічылак, пацешак, загадак, казак на беларускай мове, разуменні прыказак і прымавак.

Менавіта шляхам азнаямлення дзяцей з беларускім фальклорам можна найбольш лёгка і хутка далучыць іх да паглыбленага разумення вобразнага багацця роднай мовы, неабходнага для самавыяўлення асобы; садзейнічаць узбагачэнню духоўнага свету кожнага выхаванца. Таму педагогі дашкольнай установы з’яўляюцца для дзяцей праваднікамі ў цудоўны свет фальклору.

Цi мае выкарыстанне лічбавых адукацыйных рэсурсаў эфект у развіцці дзіцяці?

На мой погляд, менавіта выкарыстанне лічбавых адукацыйных рэсурсаў, спалучэнне іх з традыцыйнымі формамі работы можа стаць эфектыўным сродкам далучэння дзяцей дашкольнага ўзросту да жывога слова фальклору, беларускай нацыянальнай культуры, выхавання духоўна-­маральных і патрыятычных пачуццяў.

Таму мэтай стварэння лічбавых адукацыйных рэсурсаў стала распрацоўка камп’ютарных гульняў, гульнявых практыкаванняў, накіраваных на далучэнне выхаванцаў 4‒6 год да беларускай мовы і нацыянальнай культуры, абгрунтаванне мэтазгоднасці выкарыстання інтэрактыўных метадаў навучання ў адукацыйным працэсе як сродка актывізацыі моўнай і пазнавальнай дзейнасці ў дзяцей.

Задачы:

• стварыць умовы для арганізацыі адукацыйнага працэсу з выкарыстаннем электронных сродкаў навучання;
• распрацаваць заданні, гульні, практыкаванні, укараніць іх у практыку работы з дзецьмі;
• сістэматызаваць сродкі арганізацыі моўнай і пазнавальнай дзейнасці праз выкарыстанне інтэрактыўных метадаў навучання ў адукацыйным працэсе.

У чым разыначка гэтых рэсурсаў?

Рэсурсы распрацаваны з захаваннем прынцыпа інтэграванага зместа дашкольнага навучання. Іх можна выкарыстоўваць у роўнай ступені як у спецыяльна арганізаванай, так і ў нерэгламентаванай дзейнасці. Яны дазваляюць забяспечыць індывідуальна-­дыферэнцыраваны падыход да работы з дзецьмі сродкамі выкарыстання заданняў з розным узроўнем цяжкасці; арганізаваць самастойную работу выхаванцаў за кошт простай навігацыі па старонках комплекса і гукавога суправаджэння заданняў; забяспечыць здароўезберагаючы падыход праз выкарыстанне розных форм работы.

Пры ўвядзенні інтэрактыўных метадаў ствараецца атмасфера добразычлівасці, фарміруецца станоўчая матывацыя да навучання, стымулюецца актыўная пазнавальная праца выхаванцаў, мабілізуецца іх творчы патэнцыял.

Чым напоўнены рэсурсы?

Лічбавыя адукацыйныя рэсурсы змяшчаюць гульні, заданні, наглядны матэрыял, праблемныя сітуацыі, якія выхавальнік прапануе дзецям.

Лічбавы адукацыйны рэсурс, распрацаваны ў праграмным забеспячэнні Microsoft PowerPoint, дазваляе педагогам у цікавай і займальнай форме пазнаёміць дзяцей з прыказкамі, наглядна растлумачыць іх сэнс.

Прыказкі і прымаўкі — адны з самых старажытных жанраў, якія на працягу многіх стагоддзяў акумулявалі ў сабе найбольш характэрныя ўяўленні людзей аб з’явах прыроды, адлюстроўвалі народную філасофію, маральна-­этычныя нормы паводзін чалавека. Вялікая колькасць прымавак прысвечана раслінам, жывёльнаму свету. Прыказкі пра звяроў, свой­скіх жывёл увасобілі ў сабе ўяўленні пра іх асаблівасці, паводзіны, узаемаадносіны, умовы жыцця. Сярод лясных жывёл найбольш часта героем прыказак з’яўляецца воўк: «Ваўка ногі кормяць», «Воўк казе не таварыш», «Няма лесу без ваўка». Звер беларускіх лясоў — ліса, як і ў казках, на­дзяляецца ў прыказках галоўнай для яе рысай — хітрасцю: «Ліса семярых ваўкоў ашукае», «Ліса і ў сне курэй бачыць». Са свой­скіх жывёл найчасцей у беларускіх прыказках сустракаюцца карова, каза, конь: «Каза плача, а воўк скача», «Беражыся каровы спераду, а каня ззаду», «Малако ў каровы на языку». Асабліва папулярныя прыказкі пра сабаку і ката: «Сабака ведае, на каго брэша», «Кот да дому прывыкае, а сабака — да гаспадара», «Кошка мышцы не таварыш», «Любіць котка рыбу, ды лавіць не ўмее».

Адукацыйныя рэсурсы могуць актывізаваць творчасць у дзіцяці?

Знаёмства з прыказкамі і прымаўкамі спрыяе развіццю ўмення ясна фармуляваць свае думкі, дапамагае лепш зразумець правілы жыццёвай мудрасці, на іх аснове рабіць глыбокія лагічныя высновы. Прыказкі і прымаўкі могуць стымуляваць праявы дзiцячай творчасці. Напрыклад, калі з дзецьмі разглядаецца сэнс, аналізуецца змест прыказкі, можна прапанаваць ім намаляваць да гэтай прыказкі малюнак. Можна актывізаваць маўленчую творчасць, калі на базе ўжо вядомых прыказак дзеці ствараюць свае.

Запамінанню прыказак і прымавак, іх выкарыстанню ў маўленчай дзейнасці садзейнічаюць гульні і гульнявыя практыкаванні: гульні-­спаборніцтвы «Хто больш скажа прымавак», «Хто больш назаве прымавак пра свой­скіх жывёл»; гульні «Працягнi прыказку», «Падбяры прыказку».

Для аптымізацыі працэсу далучэння дзяцей да прыказак і прымавак педагогі могуць выкарыстоўваць такія прыёмы работы з дзецьмі, як тлумачэнне сэнсу прыказак, вызначэнне асноўнай думкі прачытанага твора праз прыказку, знаходжанне прыказак у тэксце казкі, складанне прыказак з прапанаваных частак, дапаўненне прыказак прапушчанымі словамі, складанне казак, складанне смешных гісторый.

Што дае вывучэнне беларускай мовы, як ўплывае на дзіця?

Лічбавы адукацыйны рэсурс, распрацаваны ў праграмным забеспячэнні SMARTNotebook, садзейнічае фарміраванню ў выхаванцаў цікавасці да роднай мовы і жадання авалодаць ёю; развіццю звязнага маўлення, граматычнага ладу мовы, актывізацыі слоўніка; развіццю ўвагі, мыслення, кемлівасці.

Разнастайны фальклорны матэрыял (пацешкі, лічылкі, загадкі, заклічкі) па форме яскравы, дасціпны, забаўны. Ён падабаецца дзецям, лёгка запамінаецца, актыўна ўжываецца ў гульнях, а таксама гарантуе станоўчую матывацыю да засваення беларускай мовы, садзейнічае павышэнню дзіцячай самаацэнкі.

Як зацікавіць дзіця, чым актывізаваць яго ўвагу?

Інфармацыя на экране камп’ютара ў гульнявой форме выклікае ў дзяцей вялікую цікавасць, нясе ў сабе вобразны тып інфармацыі, зразумелы дашкольнікам. Рухі, гукі, яркія малюнкі прыцягваюць увагу дзяцей. Праблемныя задачы, заахвочванне дзіцяці пры іх правільным вырашэнні з’яўляюцца стымулам пазнавальнай актыўнасці.

З дапамогай лічбавых адукацыйных рэсурсаў выхавальнікі праводзяць тэматычныя заняткі, вядуць гутаркі з дзецьмі на беларускай мове, знаёмяць з беларускім фальклорам.

Гульнявыя заданні суправаджаюцца гукавымі альбо анімацыйнымі эфектамі, якiя дазваляюць вызначыць правільнасць рашэння.

На ўсіх старонках комплекса маецца тэкставае і (цi) візуальнае апісанне гульняў і практыкаванняў, метадычныя парады i рэкамендацыi.

Практыка выкарыстання лічбавых адукацыйных рэсурсаў паказвае, што яны садзейнічаюць не толькі фарміраванню зносін, сродкаў зносін на беларускай мове, навыкаў яе разумення, уменню адказ­ваць на пытанні дарослага, але і заахвочванню дзяцей да самастойных выказванняў на беларускай мове, развіццю пазнавальных і моўных здольнасцей, выхаванню каштоўнасных адносін да багаццяў беларускай мовы, жаданню авалодаць ёю.

Заключэнне

Лічбавыя адукацыйныя рэсурсы па далучэнню дзяцей дашкольнага ўзросту да жывога слова фальклору могуць выкарыстоўвацца педагогамі ўстаноў дашкольнай адукацыі, настаўнікамі пачатковых класаў, бацькамі выхаванцаў.

Рэсурсы распрацаваны ў праграмным забеспячэнні SMARTNotebook, Microsoft PowerPoint, Microsoft Office, якія сумяшчальныя з інтэрактыўнымі праектарамі, інтэрактыўнымі дошкамі, сэнсарнымі экранамі і манаблокамі.